معنا ومفهوم دیافراگم درعکاسی چیست؟
در مقاله آموزشی پیشین به معرفی شاخصه ایزو (ISO) یا همان میزان حساسیت سنسور دوربین البته در سطح مبتدی پرداختیم. اما در این مقاله قصد داریم در مورد دیافراگم و معنا و مفهوم آن در عکاسی صحبت به میان آوریم.
همان طور که احتمالا می‌دانید میزان گشودگی دیافراگم یکی از سه ضلع یا شاخصه اصلی در عکاسی به حساب می‌آید و از این رو در کنار ایزو و سرعت شاتر قرار می‌گیرد.
هر زمان که می‌خواهیم در مورد ثبت ویژه و خاص یک سوژه حرف به میان آوریم، بیشتر از دو مورد دیگر، دیافراگم مطرح خواهد شد. این که بخواهیم به تصویر بوکه داده و در حقیقت پشت سوژه مورد نظرمان را تار نماییم یا این که برخلاف آن بخواهیم عمق میدان تصویر افزایش یافته و همه چیز عمق صحنه در حالت فوکوس قرار بگیرد.
در این مقاله قصد داریم با زبانی ساده و در سطحی مبتدی به معرفی معنا و مفهوم دیافراگم در عکاسی و کاربرد آن بپردازیم. پس در ادامه با تک‌نیوز همراه باشید؛
NIKON D300 @ 340mm, ISO 200, 1/320, f/5.6
دیافراگم چیست؟
به زبان ساده، دیافراگم سوراخی در بخش انتهایی یک لنز است که باعث می‌شود نور از لنز به داخل بدنه دوربین و سپس حسگر انتقال یابد. به منظور بفهیم بهتر این موضوع شاید بهتر باشد به آناتومی چشم انسان اشاره کنیم. همه دوربین‌های دیجیتال امروزی تقریبا دارای ساز و کاری شبیه به چشم انسان هستند.
قرنیه شبیه به بخش جلویی یک لنز است. این بخش نور بیرون و محیط را جمع‌آوری کرده و آنها را خم می‌کند و سپس به درستی به سمت عنبیه و مردمک چشم ارسال می‌کند.
براساس میزان نور داخل شده به این بخش، مردمک چشم به کمک ماهیچه‌های عنبیه کوچک یا بزرگ خواهد شد تا بتواند میزان شدت نور وارد شده به سمت شکبیه چشم را کنترل نماید.
عنبیه چشم دقیقا همان کاری را انجام می‌دهد که دیافراگم در درون یک لنز آن را بر عهده دارد.
در حقیقت میزان نور وارد شده به چشم که قرار است به شبکیه (یا حسگر در یک دوربین) برخورد کند توسط عنبیه یا دیافراگم (در دوربین) کنترل خواهد شد. بر همین اساس اگر گشودگی عنبیه افزایش یابد، میزان نور وارد شده به بخش انتهایی چشم و اصابت کننده به شبیکه نیز افزایش خواهد یافت.
در نتیجه بهترین راه به منظور یادگیری هر چه بهتر دیافراگم، ارتباط دادن آن به عنبیه چشم و ساز و کار این بخش از بدن انسان است. بر این اساس گشودگی‌های بالای عنبیه معادل دیافراگم باز و گشودگی‌های کمتر عنبیه به معنای دیافراگم بسته خواهد بود.
میزان گشودگی دیافراگم (نسبت کانونی یا اف استاپ)
عنبیه یک لنز که باعث می‌شود ابعاد و میزان قطر روزنه‌ای که قرار است نور از میان آن عبور کند کنترل شود، دیافراگم نام دارد. وظیفه دیافراگم، افزایش یا کاهش میزان ورود نور به بخش داخلی دوربین است.
در دنیای عکاسی، میزان گشودگی دیافراگم با اعداد در کنار خرف f مشخص می‌شوند؛ برای مثال f/5.6. این اعداد f که با نام “اف استاپ” یا نسبت کانونی نیز شناخته می‌شوند به منظور توضیح در مورد میزان گشودگی دیافراگم پا به میدان گذاشته‌اند.
از طرفی به جهت تعیین میزان عمق تصویر نیز از آن استفاده می‌شود. اف استاپ کمتر به معنای گشودگی بیشتر دیافراگم و برخلاف آن اف استاپ یا نسبت کانونی بیشتر معادل گشودگی کمتر دیافراگم خواهد بود.
هر چند شاید جالب باشد بدانید که عبارات “کوچکتر یا بزرگتر” در این بخش به معنای اعداد کوچک یا بزرگ است و برای سهولت در انتخاب این طور توضیح داده می‌شوند.
اما اگر بیشتر توجه کنید خواهید فهمید که برای مثال f/5.6 به معنای 1/5.6 f است. از این رو در دنیای واقعی و ریاضی هر چه عدد مخرج کسر افزایش می‌باید، کل عدد کوچکتر خواهد شد.
در واقع اگر بخواهیم به صورت ریاضی به این مسئله نگاه کنیم، باید گفت که هر چه نسبت کانونی یا اف استاپ افزایش یابد، گشودگی دیافراگم نیز افزایش خواهد یافت. اما در هر صورت بهتر است از نمونه اول استفاده کنیم. زیرا در دنیای عکاسی معمولا از نشانی همانند f/5.6 استفاده می‌شود.
با این حساب گشودگی دیافراگم f/1.4 بیشتر از f/2.0 و آن هم بیشتر از f/8.0 خواهد بود. از طرفی جالب است بدانید که در از نظر قیمتی، هر چه میزان حداکثر گشودگی دیافراگم در یک لنز بیشتر باشد، معمولا آن لنز گران قیمت‌تر خواهد بود.
در نهایت به این نتیجه رسیدیم که دیافراگم در لنز دو وظیفه کنترل میزان نوردهی و همچنین عمق میدان تصویر را بر عهده دارد.
همان طور که در تصویر بالا مشاهده می‌کنید، اف استاپ بالاتر به معنای گشودگی کمتر دیافراگم خواهد بود.
عمق میدان تصویر چیست؟
به ربانی ساده، بخشی از عمق یک منظره که قرار است در یک عکس به صورت شارپ و واضح ظهور کند، میزان عمق میدان تصویر تلقی می‌گردد.
میزان گشودگی دیافراگم به صورت مستقیم این شاخصه را کنترل خواهد کرد. در حقیقت اف استاپ بالایی مثل f/32 که در واقع گشودگی پایین دیافراگم خواهد بود، باعث افزایش عمق میدان تصاویر شده و در نتیجه تمامی اجسام و سوژه‌های موجود در تمامی عمق تصویر با وضوح نسبتا یکسان به نمایش در خواهند آمد.
برخلاف آن با انتخاب اف استاپ پایینی همچون f/1.4، سوژه‌ای که بر روی آن فوکوس شده است با شارپنس و وضوح بالا نمایش داده خواهد شد و منظره پشت آن تار خواهد گشت. به تارشدگی بخش پشتی یک سوژه اثر بوکه گفته می‌شود.
همان طور که در تصویر بالا مشاهده می‌کنید با تغییر دادن اف استاپ یا همان نسبت کانونی، تغییر بسیار زیادی در بخش پشتی عروسک WALL-E پدید خواهد آمد.
در حقیقت در تصاویر بالا اف استاپ یا همان گشودگی دیافراگم از f/2.8 در سمت چپ به f/8.0 در سمت راست تغییر یافته است. از طرفی در صورتی که از اف استاپ بالاتری همچون f/32 استفاده می‌شد، منظره پشتی این عروسک بیشتر از این نمایان و واضح می‌شد.
NIKON D700 @ 48mm, ISO 200, 1/1600, f/2.8
در تصویر بالا به دلیل عمق کم میدان تصویر تنها عبارت Cougar به طور کامل شارپ و واضح است. این در حالی است که دیگر بخش‌های جلویی و خلفی آن عبارت در حال تارشدگی میباشند. از طرفی جالب است بدانید که اگر قرار بود از دیافراگم بازتر f/1.4 استفاده کرده و بر روی یکی از حروف فوکوس می‌کردیم، بقیه حروف تار می‌شدند.
در نتیجه هر چه گشودگی دیافراگم بیشتر باشد (اف استاپ بالاتر)، عمق میدان تصویر نیز به دنبال آن کاهش خواهد یافت.
حداقل و حداکثر میزان گشودگی دیافراگم
هر لنزی دارای مشخصاتی مربوط به میزان حداقل و حداکثر گشوده شدن دیافراگم خود می‌باشد. اگر به برچسبی که بر روی بدنه لنز قرار گرفته است نگاهی بیندازید متوجه خواهید شد که بر روی آن حداکثر میزان گشودگی دیافراگم (کمترین اف استاپ) درج شده است.
میزان حداکثر بسیار مهمتر از میزان حداقل در مبحث گشودگی دیافراگم خواهد بود.
زیرا این مورد نشان دهنده سرعت لنز شما خواهد بود. در حقیقت یک لنز که دارای مشخصاتی همچون f/1.2 یا f/1.4 به عنوان حداکثر میزان گشودگی دیافراگم بر روی برچسب خود است به مراتب از دسته لنزهای سریع به حساب خواهد آمد.
زیرا در مقایسه با یک لنز با نسبت کانونی f/4.0، می‌تواند میزان معینی از نور را در مدت زمان بسیار کمی به داخل دوربین انتقال دهد و از این رو پروسه ثبت عکس با سرعت بیشتری انجام خواهد شد. در واقع به همین دلیل است که لنزهایی با گشودگی دیافراگم بیشتر به منظور عکاسی در شب یا محیط‌های کم نور بسیار مناسب هستند.
در سمت دیگر، حداقل گشودگی دیافراگم در عکاسی خیلی مطرح نیست. زیرا اکثر لنزها دارای حداقل میزان f/16 در این بخش میباشند که البته این میزان کمتر توسط یک دوربین DSLR یا عکاس مورد استفاده قرار می‌گیرد.
معمولا از نظر قیمتی، با کاهش عدد اف استاپ (افزایش حداکثر میزان گشودگی دیافراگم)، قیمت لنز نیز افزایش خواهد یافت.
همان طور که احتمالا می‌دانید دو نوع خاص از لنزها وجود دارد؛ لنزهایی با قابلیت بزرگنمایی یا زوم و همچنین لنزهایی با فاصله کانونی ثابت یا پرایم.
در حالی که لنزهای زوم این قابلیت را در اختیار عکاسان خواهند گذاشت که بر روی منظره مورد نظر بزرگنمایی کرده و از این رو نیاز فرد را به نزدیک شدن به سوژه کمتر خواهد کرد (بیشتر دوربین‌های کامپکت دارای چنین لنزهایی هستند)، اما لنزهای پرایم به هیچ وجه قابلیت بزرگنمایی را ارائه نداده و تنها در یک فاصله کانونی خاص به عکاسی خواهند پرداخت.
به دلیل طراحی اپتیکی بسیار پیچیده در مسیر ساخت یک لنز زوم، اکثر این محصولات در سطح غیر حرفه‌ای در هر یک از فاصله‌های کانونی خود دارای میزان حداکثر اف استاپ خاصی میباشند. برای توضیح بیشتر باید گفت که زمانی که شما در حال عادی و بدون زوم و بزرگنمایی عکس می‌گیرید، در بازترین دیافراگم بهترین موارد به ثبت خواهند رسید.
اما هر چه بیشتر زوم می‌کنید، کم کم میزان بازترین دیافراگم کاهش خواهد یافت. در حقیقت به همین دلیل است که بر روی لنزهای زوم معمولی شاهد قرار گیری عباراتی همچون f/3.5-f/5.6 هستیم.
این مورد که از روی لنز Nikon 18-200mm برداشته شده است به این معنا است که در حالت بدون زوم در فاصه کانونی 18 میلی‌متری، حداکثر میزان گشودگی دیافراگم برابر با f/3.5 است.
این در حالی است که با زوم کردن این میزان افزایش یافته و در نهایت کار در فاصله کانونی 200 میلی‌متری حداکثر میزان گشودگی دیافراگم بر روی عدد f/5.6 قرار خواهد گرفت و در حقیقت امکان انتخاب اف استاپ f/3.5 در این فاصله کانونی وجود نخواهد داشت.
اما از طرفی جالب است بدانید که لنزهای حرفه‌ای و گران قیمت از نوع زوم، به دلیل طراحی متفاوت اپتیکی دارای حداکثر گشودگی دیافراگم ثابتی در تمامی فاصله‌های کانونی خود میباشند.
برای مثال لنز Nikon 70-200mm f/2.8 همان طور که از اطلاعات آن بر می‌آید تنها اطلاعات یک اف استاپ بر روی آن نقش بسته است. این در حالی است که این لنز از نوع زوم می‌باشد.
این موضوع به آن معنا خواهد بود که این لنز در فاصله‌های کانونی 70 تا 200 میلی‌متری میزان حداکثر گشودگی دیافراگم ثابتی برابر با f/2.8 را ارائه خواهد داد.
اما در سوی دیگر میدان لنزهای پرایم قرار دارند که دارای فاصله کانونی ثابتی میباشند. این گونه از لنزها به همین دلیل تنها یک میزان خاص از حداکثر میزان گشودگی دیافراگم را بروز خواهند داد. برای مثال لنز Nikon 50mm f/1.8G AF-S که یک لنز پرایم به حساب می‌آید از حداکثر میزان گشودگی دیافراگم ثابتی معادل f/1.8 برخوردار خواهذ بود.
اما در نهایت شاید این سوال برایتان پیش آمده باشد که چرا میزان حداکثر گشودگی دیافراگم یک لنز تا این حد اهمیت دارد؟ این موضوع به این خاطر است که هر چه این گشودگی در یک لنز بیشتر باشد، میزان نوری که قرار است در یک مدت معین از لنز عبور کرده و به حسگر برخورد کند افزایش خواهد یافت از این رو یک عکس در مدت زمان کوتاه‌تری ثبت خواهد شد.
این شاخصه در هنگام عکاسی در شرایط نوری ضعیف بیشتر اهمیت خود را نشان خواهد داد. در کنار آن با کاهش اف استاپ (افزایش گشودگی دیافراگم) شاهد ایجاد بهتر اثر بوکه (تار شدن بیشتر پس زمینه سوژه) نیز خواهیم بود.
منبع:tech-news.ir
فهرست مطالب این مقاله
